ՀԱյոց լեզու

1.Յուրաքանչյուր սյունակից  ընտրելով մեկական վերջածանց և արմատ` կազմի’ր  6 վերջածանցավոր բառ.                  .

ծակոտել       ուք

խաչագող               ան

կալվածատեր         ոն

քսայուղ                  յալ

հավելավճար         կեն

կովկիթ                   ություն

ծակոտկեն, գողոն, տիրություն, հավելյալ, քսուք, կթան:

2. Փակագծում  տրված բառերը տեղադրի’ր  բաց թողնված  տեղերում` ենթարկելով անհրաժեշտ   փոփոխությունների:

Ամռանը նա սիրում էր  նստել պատշգամբի   առաջ   փռված   պարտեզում,     որտեղով   անցնում  էր  մեծ առուն .այն գալիս էր ընդարձակ հովիտը շրջապատող սարից   և   գնում  դեպի դաշտերը:

(սար, փռել,  ամառ, որտեղ)

Որքան  մոտենում  էինք,  այնքան ավելի նշմարելի   էր դառնում գյուղի  տները  ու այգիները,  երդիկներից  ելնող  ծխի սյուները:

(երդիկ, դառնալ, ծուխ, տուն)

Լիլիթի   վեր  սլացող  հոգին   չէր  երկնչում  ոչ մի   խոչնդոտից  ,   ձգտում   էր  դեպի երկնասլաց    սյան նմանվող   ժայռերը,   տենչում  լեռների  երկնամերձ   բարձունքները:

(սյուն, խոչընդոտ, սլանալ, բարձունք)

3.Աշուն

Տեքստից դուրս գրել գոյականները, ածականները, բայերը:
Յուրօրինակ    գեղեցկություն  ունի  Հայաստանի  աշունը։ Բնությունը զարմանալիորեն հիացնում է իր  նախշազարդ  հագուստով։ Ծառերի  վրա ոսկու պես   բոցկլտում  են  գույնզգույն  տերևները։ Երգեցիկ  թռչունները  թռչում  են։  Նրանք   շուտով  ճամփորդելու  են դեպի  հարավ։ Շնորհիվ երկնքում  կախված  ոսկեզօծ  գնդիՙ   շուրջբոլորը շողարձակում է։
Անձրևաբեր ամպերը սահում են երկնքում։ Նրանք մեթընդմերթ փաթաթվում են արևին և կորցնում կեսօրվա պայծառությունը։ Մեղմօրոր քամին քնքշաբար խաղում է աշնանային գունագեղ ծաղիկների հետ։ Նրանք հանդարտորեն նազում են ու հասկանում, որ արդեն հրաժեշտ են տալու մայր արևին։ Աշնան թախիծի մեջ թաքնվել է բնության հմայքը։

Գոյականներ-գեղեցկություն, Հայաստան, աշուն, բնություն, հագուստ, ծառեր, ոսկի, տերևներ, թռչուններ, նրանք, հարավ, գնդի, ամպեր, արևին, պայծառութությունը, քամին, ծաղիկների, հրաժեշտ, մայր, արևին, թախիծ, բնության, հմայքը:

Բայեր-բոցկլտալ, թռչել, ճամփորդել, շողարձակել, սահել, փաթաթվել, խաղալ, նազել, թաքնվել:

Ածականներ-յուրօրինակ, նախշազարդ, գույնզգույն, երգեցիկ, ոսկեզօծ, անձրևաբեր, մեղմօրոր, քնքշաբար, աշնանային, գունագեղ:

4. Բառաշարքում գտնել վերջածանցավոր բառերը, ընդգծել ածանցները և յուրաքանչյուր վերջածանցով կազմել երկուական նոր բառ:
Վայրենիդեղձենի,տանձենի: խոսունտոկուն,հասուն: մրգատուպտղատու, վնասատու, մականուն, նեղացկոտալարկոտ, ամաչկոտ, լացկանաղքատանալ, գազանանալ: առհավետհարմարավետ, անհարմարավետ, ազդակկայծակ, օրինակ, զորեղուժեղ, թիկնեղ, ոսկեգույն, առավելագույն, բանակ-տնակ, փչակ, խոսքծառաշարք, աղվեսագիրք, միածին, ելույթերեկույթ, երևույթ, սահնակհնգյակ, աչքածակ, միաբան, ձգանտզզան, պլստան, տիրացումահացու, հարսնացու:

5. Տրված գոյականները ածանցների օգնությամբ դարձրու ածականներ:
Սիրտ, լույս, սեր, տուն, ցավ, ձև, շող, հույզ, վաստակ, հրապույր, ժպիտ, գույն:

Սիրտ – սրտային
Լույս – լուսնային
Սեր – սիրային
Տուն – տնական
Ցավ – ցավոտ
Ձև – ձևավոր
Շող – շողացող
Հույզ – հուզական
Վաստալ – վաստակավոր
Հրապույր – հրապուրիչ
Ժպիտ – ժպտուն
Գույն – գունավոր


6. Առաջին շարքի ածականների հականիշները գտիր երկրորդ շարքում:
ա. վախկոտ, խիտ, յուրային, զուլալ, շնորհալի, ցնծուն, միամիտ
բ.  օտար, նոսր, քաջարի, անտաղանդ, խորամանկ, պղտոր, թախծոտ:

Վախկոտ – քաջարի
Խիտ – նոսր
Յուրային – օտար
Զուլալ – պղտոր
Շնորհալի – անտաղանդ
Ցնծուն – թախծոտ
Միամիտ – խորամանկ

7.Բառախմբում առանձնացրու հոմանիշ ածականների 5 եռյակ:

Նենգամիտ, աժդահա, ցասկոտ ամբարտավան, հզոր, բարկացկոտ, գոռոզամիտ, վիթխարի, զորեղ, չարամիտ, զայրացկոտ, խարդախ, ինքնահավան, հուժկու, հսկա:

Նենգամիտ – չարամիտ – խարդախ

Աժդահա – վիթխարի – հսկա

Ցասկոտ – բարկացկոտ – զայրացկոտ

Ամբարտավան – գոռոզամիտ – ինքնահավան

Հզոր – զորեղ – հուժկու

8. Վար, բադ, բունծածկբանկ, սար, կարգ,մարգմատ կաթ բառերում նույն տեղում ավելացնելով մեկ տառ կազմիր նոր բառեր:

վար-վայր, բադ-բարդ, բուն-բույն, ծածկ-ծածուկ, բանկ-բանուկ, սար-սանր, կարգ-կարագ, մարգ-մարագ, մատ-մարտ, կաթ-կարթ:


9. Բառաշարքում առանձնացրու  հոգնակի թվով դրված գոյականները և նշիր հոգնակիի վերջավորությունները:

Հայրենասեր, պատվեր, հայեր, լապտեր, եթեր, սարեր, ստվեր, նվեր, լվեր, արկղեր, լրաբեր, կայքեր, պատկեր, ստեր, երկնաքեր, խոսքեր, դարեր, մտքեր: 

Հայեր – եր
Սարեր – եր
Լվեր – եր
Արկղեր – եր
Կայքեր – եր
Ստեր – եր
Խոսքեր – եր
Դարեր – եր
Մտքեր – եր


10. Բառաշարքում գտիր իրար համարժեք զույգերը: 

Բուլկի, պոնչիկ, կողիկ, մարկետ, հացիկ, բազար, աղցան, բագաժ, շուկա, փքաբլիթ, խանութ, սալաթ, կոտլետ, ուղեբեռ:

Բուլկի – հացիկ
Պոնչիկ – փքաբլիթ
Կողիկ – կոտլետ
Մարկետ – խանութ
Բազար – շուկա
Աղցան – սալաթ
Բագաժ – ուղեբեռ

Ստեփան Զորյան

250px-St._Zoryan.jpg

Ստեփան Եղիայի Առաքելյանը ծնվել է 1889 թվականի սեպտեմբերի 15-ին Վանաձորում (նախկին՝ Կիրովական), նահապետական գյուղացու ընտանիքում։ Ստեփանը նախագիտելիքներ է ստանում Զաքար վարժապետի «գաղտնի դպրոցում», ապա ընդունվում է ծննդավայրի նորաբաց ռուսական ուսումնարանը։

1906 թվականին մեկնում է Թիֆլիս՝ Ներսիսյան դպրոց ընդունվելու հույսով։ Սակայն նյութական ծանր վիճակը հարկադրում է աշխատանքի անցնել տպարաններից մեկում իբրև սրբագրիչ, այնուհետև «Սուրհանդակ» թերթում որպես թարգմանիչ։ 1912-1919 թվականներին աշխատում է«Մշակի» խմբագրությունում իբրև թարգմանիչ և ոճաբան։ Հաջորդ տարի գրողը գալիս է Երևան։

Հինգ-վեց տարվա ընթացքում լույս են տեսնում «Ցանկապատ» (1939), «Հազարան բլբուլ» (1925), «Ծովանը» (1925), «Պատերազմ», «Խնձորի այգին» ժողովածուները, որոնք Զորյանի աշխարհայացքի լայնացման, կյանքի սոցիալական ու քաղաքական բարդությունները մարդկային ճակատագրերում բեկելու կարողության, ազգային ու եվրոպական արձակի լավագույն ավանդույթները ստեղծագործաբար յուրացնելու հատկության արտահայտություններն են։ Մինչև պատերազմը (1939) գրում է «Մի կյանքի պատմություն» վեպը, պատերազմի տարիներին «Պապ թագավորը», հետպատերազմյան շրջանում՝ «Հայոց բերդը» (1959) և «Վարազդատ» վեպերը։

Վախճանվել է 1967 թվականին հոկտեմբերի 14-ին Երևանում։

Երկու անհայտով երկու գծային հավասարումների համակարգերի լուծման գրաֆիկական եղանակը։

Թեմա՝ Երկու անհայտով երկու գծային հավասարումների համակարգերի լուծման գրաֆիկական եղանակը։

Դիցուք տրված է x և y անհայտներով գծային հավասարումների համակարգ՝

{a1x+b1y+c1=0 a2x+b2y+c2=0

(x;y) թվազույգը կոչվում է համակարգի լուծում, եթե այն բավարարում է համակարգի հավասարումներից յուրաքանչյուրին:

Առաջին աստիճանի գծային հավասարմանը բավարարում են նրա գրաֆիկի՝ ուղիղ գծի վրա գտնվող բոլոր (x;y) կետերը:

Հետևաբար, եթե մենք ուզում ենք, որ բավարարվեն համակարգի երկու գծային հավասարումները միաժամանակ, ուրեմն պետք է փնտրել այնպիսի (x;y) կետեր, որոնք միաժամանակ պատկանում են երկու ուղիղներից յուրաքանչյուրին:

Ուշադրություն

Այսպիսով, համակարգի լուծումները համակարգի հավասարումներով տրվող ուղիղների (գրաֆիկների) ընդհանուր կետերն են:

Օրինակ

1. Լուծենք հետևյալ համակարգը:

{x+2y−5=0, 2x+4y+3=0

x+2y−5=0 հավասարման գրաֆիկն ուղիղ գիծ է: Կառուցենք այդ ուղիղը:  

Գտնենք այս հավասարմանը բավարարող երկու կետ՝

x50
y02,5

xОy հարթության վրա կառուցենք գտնված (5;0) և (0;2.5) կետերը և դրանցով տանենք l1 ուղիղը:

2x+4y+3=0 հավասարման գրաֆիկը ևս ուղիղ գիծ է: 

Գտնենք այս հավասարմանը բավարարող երկու կետ՝

x−1,52,5
y0−2

xОy հարթության վրա կառուցենք գտնված (−1.5;0) և (2.5;−2) կետերը և դրանցով տանենք l2 ուղիղը:

lineara17.png

l1 և l2 ուղիղները զուգահեռ են և չունեն ընդհանուր կետեր:

Պատասխան՝ համակարգը լուծում չունի:   

Օրինակ

2. Լուծենք հետևյալ համակարգը:

{2x−y−5=0,2x+y−7=0

Համակարգի հավասարումները բերենք գծային ֆունկցիայի ընդհանուր տեսքին՝ y=2x−5 և y=−2x+7

y=2x−5 ֆունկցիայի գրաֆիկը ուղիղ գիծ է:

Գտնենք այս հավասարմանը բավարարող երկու կետ՝

x03
y−51

xОy հարթության վրա կառուցենք գտնված (0;−5) և (3;1) կետերը և դրանցով տանենք l1 ուղիղը:

y=−2x+7 ֆունկցիայի գրաֆիկը ուղիղ գիծ է:

Գտնենք այս հավասարմանը բավարարող երկու կետ՝

x01
y75

xОy հարթության վրա կառուցենք գտնված (0;7) և (1;5) կետերը և դրանցով տանենք l2 ուղիղը:

lineara18.png

l1 և l2 ուղիղները հատվում են A կետում, որի կոորդինատները համակարգի միակ լուծումն են:

Պատասխան՝ (3;1)

Օրինակներում կիրառեցինք համակարգերի լուծման գրաֆիկական եղանակը:

Գրաֆիկական եղանակը հուսալի չէ, քանի որ միշտ չի հաջողվում ճշգրիտ գտնել հատման կետի կոորդինատները: Այդ պատճառով, խորհուրդ է տրվում գրաֆիկորեն գտնված կետը տեղադրել համակարգի հավասարումների մեջ և համոզվել, որ դրանք բավարարվում են:

Այսպիսով, գալիս ենք հետևյալ եզրակացություններին:Գծային հավասարումների համակարգը գրաֆիկական եղանակով լուծելու համար անհրաժեշտ է՝

  1. յուրաքանչյուր հավասարումը լուծել y-ի նկատմամբ,
  2. կոորդինատային հարթության վրա կառուցել ստացված հավասարումներին համապատասխանող ուղիղները:

ա Եթե ուղիղները հատվում են, ապա նրանց հատման կետի կոորդինատներից բաղկացած թվազույգը կլինի համակարգի միակ լուծումը:

բ Եթե ուղիղները զուգահեռ լինեն, ապա համակարգը լուծում չունի:

գ Եթե ուղիղները համընկնեն, ապա համակարգն ունի անթիվ բազմությամբ լուծումներ՝ այդ ուղղին պատկանող բոլոր կետերի կոորդինատների թվազույգերը:

1․ Որոշել ֆունկցիայի գրաֆիկի և կոորդինատային առանցքների հատման կետերի կոորդինատաները.

ա) y=2x-7=0

0y -x=0 y=-7

0x -y=0 x=3,5

0y- (0:7)

0x- (35:0)