Category: Քիմիա

Ածխածնի մասին.

Ածխածին : քիմիական տարր է, գտնվում է պարբերական աղյուսակի 6-րդ վանդակում , ունի 6 պրոտոն , 6 էլեկտրոն , 6 նեյտրոն
Քիմիական նշանը : C
Խումբը : 4A խումբ
Պատարագը : ոչ մետաղ
Հատկանիշներ : ունի տարբեր ձևեր ինչպես գրաֆիտ , ադամանդ , շատ կարևոր է կենդանի օրգանիզմների համար , կազմում է օրգանական միացությունների հիմքը

1. Մետաղ և ոչ մետաղ տարրերի օրինակներ․

Մետաղներ․ երկաթ (Fe), պղինձ (Cu), ոսկի (Au), ալյումին (Al), ցինկ (Zn)

Ոչ մետաղներ․ թթվածին (O), ածխածին (C), ազոտ (N), ծծումբ (S), ֆտոր (F)




2․ Ի՞նչ է պարզ նյութը, սահմանեք և  գրեք 5 պարզ նյութի օրինակ․․․

Պարզ նյութ
Սահմանում․ Պարզ նյութ է այն նյութը, որը կազմված է միևնույն քիմիական տարրի ատոմներից։

Օրինակներ․

1. Թթվածին (O₂)


2. Ածուխ (C)


3. Հիդրոգեն (H₂)


4. Նատրիում (Na)


5. Սոսնձաթթու ծծումբ (S₈)





3. Ի՞նչ է բարդ  նյութը, սահմանեք և  գրեք 5 բարդ նյութի օրինակ․․․

Բարդ նյութ
Սահմանում․ Բարդ նյութ է այն նյութը, որը կազմված է երկու կամ ավելի քիմիական տարրերի ատոմներից։

Օրինակներ․

1. Ջուր (H₂O)


2. Ածխաթթու գազ (CO₂)


3. Ամոնիակ (NH₃)


4. Նատրիումի քլորիդ (NaCl)


5. Ծծմբական թթու (H₂SO₄)

1)Mg-Mgo-Mg(OH)2-MgCi2

Փորձ 1

Արյման ռեակցիաներով օքսիդների ստացումը

Mg+O2+Mgo+Q

Միացման ռեակցիա է

Ջերմանջատիչ ռեակցիա է

Օքսդիավերականգմամ ռեակցիա է

Ae+O2-Ae2O3+Q

P+O2-P2P5+Q

Fe+O2-Fe2O7+Q

Այրման ռեակցիան դա այն քիմիական ռեակցիան է, որի ժամանակ որևէ նյութ միանում է թթվածնին (O₂) և առաջացնում է ջերմություն և լույս:

Քիմիական բանաձևը նյութի բաղադրության պայմանական գրառումը: Քիմիական տարրերի նշանների և ինդեքսների օգնությամբ:

Նյութի հատկություններ են կոչվում այն հատկանիշները, որոնցով նյութերը նման են իրար կամ տարբերվում են իրարից: Նյութի ֆիզիկական հատկությունները դիտարկում են կամ չափում են առանց, նոր նյութ ստանալու: Նյութի ֆիզիկական հատկություններ են գույնը, խտությունը, նյութի քիմիական հատկությունը փոխազդեցություն է այլ նյութերի հետ, երբ առաջանում են նոր նյութեր, նոր քիմիական, ֆիզիկական, ֆիզիոլոգիական հատկություններով ազդոցությունն է կենդանի օրգանիզմի վրա դրական կամ բացասական:

08.08.2025

• Որո՞նք  են  բնական  գիտությունները, ո՞րն  է  նրանց  ուսումնասիրման  առարկան: Ֆիզիկա – ուսումնասիրում է բնության ընդհանուր օրենքները, նյութի ու էներգիայի շարժը, ուժերը և փոխազդեցությունները։
• Քիմիա – ուսումնասիրում է նյութերի կազմը, կառուցվածքը, հատկությունները և դրանց փոփոխությունները։
• Կենսաբանություն – ուսումնասիրում է կենդանի օրգանիզմները, նրանց կառուցվածքը, կենսագործունեությունը, բազմացումը, էվոլյուցիան։

Գրել Նյութի սահմանումը:

Նյութը փոքրագույն մասնիկների փոխազդեցության արդյունքն է, իրեն բնորոշ բաղադրության կառուցվածքով:

Քիմիական երևույթները (քիմիական ռեակցիաներ կամ փոխարկումներ) լինում են 4 տեսակի`

1. միացման
2. քայքայման
3. տեղակալման
4. փոխանակման

Միացման են կոչվում այն ռեակցիաները, որոնց ժամանակ 2 պարզ կամ բարդ նյութեր միանալով առաջացնում են 1 բարդ նյութ։ Քայքայման են կոչվում այն ռեակցիաները, որոնց ժամանակ 1 բարդ նյութը քայքայվում է և առաջանում է երկու կամ մի քանի պարզ նյութեր։ Տեղակալման ռեակցիաներն ընթանում են պարզ և բարդ նյութերի միջև, որոնց դեպքում պարզ նյութի ատոմները տեղակալվում են բարդ նյութի ատոմներից մեկով։ Փոխանակման ռեակցիաները ընթանում են 2 բարդ նյութերի միջև, որոնք փոխանակվում են իրենց ատոմներով։ Ռեակցիայի ընթանալու պայմաններն են` ջերմության անջատում, նստվածքի առաջացում, գազի անջատում, գույնի փոփոխություն, հոտի առաջացում և այլն։

Քիմիական ռեակցիաների ընթացքում նյութերը փոխարկվում են մեկը մյուսին և ռեակցիային մասնակցող նյութերից նոր նյութեր են առաջանում:

Քիմիական ռեակցիաները պայմանականորեն կարելի է պատկերել այսպես կոչված քիմիական հավասարումների օգնությամբ:

Քիմիական հավասարումը  ռեակցիայի պայմանական գրառումն է քիմիական բանաձևերի և հատուկ նշանների օգնությամբ:

Քիմիական հավասարում կազմելու քայլաշարը

1. Պարզել, թե ի՞նչ նյութեր են մասնակցում ռեակցիային և կանխատեսել, թե ի՞նչ նյութեր (վերջանյութեր կամ արգասիքներ) կարելի է ստանալ սկզբնական նյութերից (ելանյութերից):

2. Որոշել ելանյութերի և վերջանյութերի քիմիական բանաձևերը:

3. Կազմել քիմիական ռեակցիայի ուրվագիրը:

Քիմիական հավասարումը կազմված է երկու մասից՝ ձախ և աջ:

Ելանյութերի բանաձևերը գրվում են հավասարման ձախ, իսկ վերջանյութերի բանաձևերը՝ աջ կողմում: Եթե վերցրած կամ ստացված նյութերի թիվը մեկից ավելի է, ապա այդ նյութերի բանաձևերի միջև գումարման +  նշան է դրվում: Ելանյութերի և վերջանյութերի բանաձևերի միջև տեղադրվում է դեպի աջ ուղղված սլաք (→):

4. Հավասարեցնել ռեակցիայի հավասարման աջ և ձախ մասերը.

Հաշվի առնելով, որ ռեակցիայի արգասիքների մոլեկուլները առաջանում են հենց նույն տարրերի ատոմներից, որոնցից կազմված են ելանյութերը, ինչպես նաև զանգվածի պահպանման օրենքը, որի համաձայն՝ ելանյութերի զանգվածների գումարը հավասար է վերջանյութերի զանգվածների գումարին,  հավասարման աջ և ձախ մասերում գործակիցների օգնությամբ հավասարեցնում ենք յուրաքանչյուր քիմիական տարրի ատոմների թիվը և սլաքը փոխարինում ենք հավասարման (=) նշանով:

Գործակիցը թիվ է,՝որը ռեակցիայի հավասարման մեջ դրվում է քիմիական բանաձևից առաջ և ցույց է տալիս տվյալ բանաձևին համապատասխանող նյութի քանակը (1 թիվը որպես գործակից չի գրվում): 

Դիտարկենք քիմիական ռեակցիա կազմելու օրինակ.

Մագնեզիումի ժապավենը օդում այրելիս առաջանում է սպիտակ փոշի՝ մագնեզիումի օքսիդ:

մագնեզիումի ժապավեն             մագնեզիումի այրումը                  մագնեզիումի օքսիդ

մ ա գ ն ե զ ի ու մ  +  թ թ վ ա ծ ի ն  →  մ ա գ ն ե զ ի ու մ ի   օ ք ս ի դ

Կազմենք քիմիական հավասարման ուրվագիրը.

2Mg+O₂→2MgO

Ինչպես տեսնում ենք, ձախ մասում մագնեզիումը մեկ ատոմ է, աջ մասում` նույնպես, ուրեմն հավասարեցնելու կարիք չկա: Հավասարման ձախ մասում թթվածինը երկու ատոմ է, իսկ աջ մասում` մեկ: Հավասարեցնելու նպատակով մագնեզիումի օքսիդի բանաձևից առաջ գրում ենք 2 գործակիցը.

2Mg+O2→2MgO

Բայց այժմ արդեն մագնեզիումի ատոմներն են աջ մասում ավելանում, կրկին հավասարեցնելու նպատակով ձախ մասում մագնեզիումից առաջ գրում ենք 2 գործակիցը և, փոխարինելով սլաքը հավասարման նշանով, ստանում ենք քիմիական հավասարումը վերջնական տեսքով.

2Mg+O2=2MgO

Այս սկզբունքով կարող ենք կազմել ցանկացած քիմիական հավասարում:

N2+O2=2NO

Na₂Cl+H₂SO₄=Na₂SO₄+2HCl

Քիմիական միացությունների մոլեկուլները որոշակի հաջորդականությամբ միմյանց կապված ատոմների համախումբ են:Նյութերի քիմիական հատկությունները պայմանավորված են քիմիական կապերի տեսակով, կապ առաջացնող ատոմների բնույթով և մոլեկուլում դրանց փոխազդեցությամբ:Հին ժամանակներից սկսած՝ գիտնականները փորձում են պարզել, թե ինչպես են կառուցված նյութերը, ինչպե՞ս և ինչու՞ են ատոմները միանում, և ի՞նչ ուժեր են նրանց իրար մոտ պահում:
XX դարում ֆիզիկոսները պարզեցին, որ ատոմները կապվում են էլեկտրական լիցք ունեցող մասնիկներով` արտաքին էներգիական մակարդակի էլեկտրոններով, որոնք ձգվում են կապվող ատոմների դրական միջուկների կողմից: Հետևաբար, ատոմները կապող ուժերը էլեկտրական բնույթի են:
Ատոմների կապը մեկը մյուսի հետ անվանում են քիմիական կապ:
Քիմիական   կապը փոխազդեցություն է էլեկտրոնների և միջուկների միջև,որը հանգեցնում է մոլեկուլում ատոմների միացմանը:
Քիմիական կապն ատոմների փոխազդեցություն է, որն ուղեկցվում է էներգիայի անջատումով:
Այդ էներգիան կազմում է  40-ից մինչև 1000կՋ/մոլ: Էներգիայի այդպիսի լայն միջակայք հնարավոր է տարբեր փոխազդեցությունների պատճառով, որոնք ներկայումս հիմնականում դասակարգվում են որպես կովալենտային,իոնային և մետաղային կապեր:
Կովալենտային կապ առաջանում է ոչ մետաղների ատոմների միջև:Իոնային կապ առաջանում է մետաղների և ոչ մետաղների ատոմների միջև:Մետաղական կապ առաջանում է մետաղական պարզ նյութերում և համաձուլվածքներում:
Քիմիական կապի տեսությունը քիմիայի կարևորագույն ուսմունքներից է, առանց որի հնարավոր չէ հասկանալ մոլեկուլների տարբեր կառուցվածքների և փոխազդունակության պատճառները։

Լրացուցիչ աշխատանք

Ի՞նչ է քիմիական կապը, և ի՞նչ բնույթ ունի:
Քիմիական միացությունների մոլեկուլները որոշակի հաջորդականությամբ միմյանց կապված ատոմների համախումբ են:Նյութերի քիմիական հատկությունները պայմանավորված են քիմիական կապերի տեսակով, կապ առաջացնող ատոմների բնույթով և մոլեկուլում դրանց փոխազդեցությամբ: Ո՞ր կապն է կոչվում կովալենտային կապը:
Կովալենտային կապ առաջանում է ոչ մետաղների ատոմների միջև։ Ո՞ր կապն է իոնային կապը:
Իոնային կապը առաջանում է մետաղների և ոչ մետաղների միջև։ Ի՞նչ է կոչվում քիմիական կապ: Քիմիական կապն ատոմների փոխազդեցություն է, որն ուղեկցվում է էներգիայի անջատումով: