Ռաֆֆու «Խենթը» ոչ միայն անհատական ճակատագրի պատմություն է, այլև հեղափոխական ոգու և ազգային ինքնագիտակցության արտահայտություն։ Խենթը կոչվում է «խենթ» ոչ թե նրա համար, որ խելագար է, այլ՝ քանի որ նրա մտածողությունը գերազանցում է իր դարաշրջանի սովորական չափանիշները։
Խենթը պայքարում է ոչ միայն ֆիզիկական բռնության դեմ, այլև հոգևոր կուրության։ Նրա առաքելությունը զարթոնք ներշնչելն է՝ ցույց տալու, որ եթե ժողովուրդը չարթնանա, ոչ մի ազատագրիչ չի կարող փրկել նրան։ Խենթը պայքարի այն տեսակը, որը սկսվում է ներսից՝ մարդու գիտակցությունից։
Արամ Մանուկյանը պատմական կերպար է, որի անունը հավերժ մնացել է 1915–1918թթ. ազգային պայքարի էջերում։ Նա Վանի ինքնապաշտպանության և Հայաստանի առաջին հանրապետության ստեղծման գլխավոր կազմակերպիչներից էր։ Եթե Խենթը խորհրդանշում է գաղափարական զարթոնքը, ապա Արամ Մանուկյանը՝ այդ գաղափարների կազմակերպված, պրակտիկ իրականացումը։
Արամն աչքի էր ընկնում խելամտությամբ, խիզախությամբ, իր ժողովրդի համար անձնվիրությամբ։ Նա երբեք չէր ընկրկում, նույնիսկ ամենադժվար պայմաններում։ Ինչպես Խենթը, նա էլ հավատում էր, որ հայ ժողովրդի ազատությունը պետք է ձեռք բերվի համախմբվածությամբ, ինքնավստահությամբ և նպատակային պայքարով։
Եթե Խենթը միանձնյա մարտիկ է, ապա Արամ Մանուկյանը՝ ժողովրդի առաջնորդ, որն իր շուրջը միավորում է ուժերը։
Արեն Մնացականյան 