Month: September 2025

1. Կետերի փոխարեն գրիր համապատասխան տառը, երկհնչյունը և կրկնակ բաղաձայնը:
Օլիմպոսը, որտեղ անցկացվում էին օլիմպիական խաղերը, հին հույների գլխավոր սրբավայրերից մեկն էր: Յուրաքանչյուր չորս տարին մեկ տասնյակ հազարավոր ուխտագնաց էր հավաքվում այնտեղ: Եվ գալիս էին ոչ միայն Հունաստանի բնակիչները: Ողջ գարունն ու ամառը դեպի Օլիմպոս էին լողում նավեր նաև Իտալիա յից, Սիցիլիայից, Փոքր Ասիայի ափամերձ քաղաքներից, էգեյան ծովի կղզիներից:

Օլիմպոսի գլխավոր սրբությունը գերագույն աստծո` Զևսի տաճարն էր: Տաճարի խորքում խոյանում էր Զևսի վիթխարի արձանը` փառաբանված որպես հին աշխարհի յոթ հրաշալիքներից մեկը: Հունաստանում դժբախտ էին համարում այն մարդուն, որը չէր տեսել Ֆիդիասի այդ հանճարեղ ստեղծագործությունը:

«Մարդկանց և աստվածների թագավոր» Զևսը նստած էր հոյակապ ու ճոխ զարդարված գահին: Նրա մարմնի վերին մասը մերկ էր, ներքևի մասը` փաթաթված թանկարժեք թիկնոցով: Զևսը մի ձեռքում պահում էր Նիկե աստվածուհու արձանը, մյուսում` գավազանը, որը պսակված էր նրա սրբազան թռչունի` արծվի պատկերով: Ձիթենու ճյուղերից պսակը զարդարում էր աստծո գլուխը:

Զևսի հսկայական արձանի վրա Ֆիդիասի հետ աշխատող աշակերտներին սարսափեցնում էին արձանի ահռելի չափերը: Արձանը տաճարի ներքին տարածության մեկ երրորդն էր զբաղեցնում: Գահին նստած Զևսի գլուխը համարյա կպչում էր առաստաղին:
Նրա հագուստը, գլխի պսակն ու ժապավենները, ձեռքի Նիկեի հագուստն ու հաղթական պսակը պայծառ, շողշողացող ոսկուց էին: Զևսի գլուխն ու մարմինը, Նիկեի ամբողջ կերպարանքը փղոսկրից էին: Փղոսկրի ջերմ, դեղնավարդագույն երանգը Զևսի պատկերին զարմանալի կենդանություն էր տալիս:
Զևսի պատկերը դիտողի համար տպավորիչ էր ոչ միայն իր վեհությամբ: Դեմքին մի արտասովոր հմայք կար` խաղաղության, անհուն իմաստնության ու բարության զգացում: Եվ միևնույն ժամանակ աստվածային հզորություն էր դրոշմված նրա ողջ կերպարի վրա: Ում հաջողվել էր տեսնել Ֆիդիասի Զևսին, պնդում էր, որ ինքը ոչ թե արձան, այլ իսկական աստվածությունն է տեսել:

2. .Լրացրու’ բաց թողնված տառերը,  երկհնչյունները, կրկնակ բաղաձայնները:

Դժոխք, ամբողջ, վարձավճար, կարգապահ, անօթևան, անջրդի, բամբ տախտակամած, բացօթյա, անդորրավետ, առած, անդրավարտիք, մրրկահողմ, սիգապանծ,  խորդուբորդ,  կմախք, կցկտուր,  ճեպընթաց, սանդուղք, օրիորդ :

3. Կազմի’ր   6 բառ`   սյունակներից    ընտրելով  մեկական  արմատ.
դրախտ                կեր
խոտ                    բաժին
մաս              դիմակ
խոժոռ                հավ
մրջյուն               խցիկ
բեռ                     բույն

մրջնաբույն, բեռնախցիկ, խոտակեր, մասնաբաժին, խոժոռադեմ:

4..Յուրաքանչյուր   սյունակից   ընտրելով մեկական  նախածանց  և արմատ` կազմի’ր  6  նախածանցավոր   բառ.

ենթ         սրահ

նախ       դարձյալ

հար        բաժին

արտ       տևել

վեր         ձեռք

առ          սահման

նախասրահ, արտասահման, վերադարձ, ենթաբաժին, առձեռն, հարատև:

5.. Յուրաքանչյուր սյունակից  ընտրելով մեկական վերջածանց և արմատ` կազմի’ր  6 վերջածանցավոր բառ.                  .

պահել       ոտ

խաչագող               ան

կալվածատեր         ոն

յուղել                  յալ

հավելավճար         ածո

իշխել                   ություն

խաչագողություն, պահածո, իշխան,

Քիմիական բանաձևը նյութի բաղադրության պայմանական գրառումը: Քիմիական տարրերի նշանների և ինդեքսների օգնությամբ:

Ա +

Բ +

Գ +

Դ +

Ա 57

Բ -27

Գ 0

Դ 36

Ե 8 7/9

Զ 12.25

Ա (-∞,1)

Բ

Գ

Դ

Ե

Զ

1) a+b/3

2) x-y/4

3) 2a/7

4) 8/x

5) x-y/m

6) 18/a

7) 3/2a

8) am-b/mx

9) n+m/mn

10) mq-np/nq

11) x+5ay/15a

12) 3bx-y/12b

13) ad-ac/bcd

14) bd+ab/acd

15) 2n+5m/m²n

16) 4n²-7m/mn³

17) aq+bp/p³q³

18) y²-x³z/x⁵y⁴

19) 7a⁴b-90c³d³b/18a³c⁵d²

20) 9b³c+10a²d/12a³b⁴

21) yz+xz+xy/xyz

22) bcn+acn+abn/abc

23) az-by-cx/xyz

24) 5c/12b

25) -3m/10a

26) 18b³+5a³+16abc/30a²b²

27) 16a³-30ab⁴+9b²c/36a²b³

28) 21a-16b

29) 22a-23b/20

30) 133a/36

32.

Ա. +

Բ –

Գ –

Դ +

Ե –

Զ 0

Է +

Ը 0

33.

Ա +

Բ –

Գ –

Դ +

Ե –

Զ –

Է –

Ը –

34.

Ա –

Բ +

Գ +

Դ +

Ե 0

Զ 0

Առարկա ցույց տվող բառերը կոչվում են գոյական: Առարկա ասելով հասկանում ենք՝

• իրեր, oրինակ՝  պատ, աթոռ, ծաղիկ,
• կենդանիներ, oրինակ՝ արջ, կրիա,
• երևույթներ, օրինակ՝ երազանք, ամպրոպ և այլն,
• անձինք, oրինակ՝ մարդ, աղջիկ, այդ թվում՝

Գոյականները բաժանվում են հետևյալ խմբերի՝

• հասարակ և հատուկ գոյականներ,

Այն բառերը, որոնք անվանում են առարկայի տեսակը ընդհանուր կերպով և կարող են մասնավորվել տվյալ տեսակի բոլոր առարկաների վրա, կոչվում են հասարակ գոյականներ։ Միևնույն տեսակին պատկանող, ամեն մի առանձին առարկային տրվող անունները կոչվում են հատուկ անուն։

• թանձրացական (նյութական) և վերացական գոյականներ

Թանձրացական գոյականներն անվանում են բուն առարկայական աշխարհն
իր ամբողջ բազմազանությամբ, իսկ վերացական գոյականները նյութական
մարմիններ չեն անվանում, այլ ցույց են տալիս հատկանիշներ, երևույթներ
(բնության, հասարակական, մտավոր), բայց քերականորեն հասցված են
առարկայի աստիճանի, որպես առարկա մտածված։

• անձ և ոչ անձ ցույց տվող գոյականներ

Անձ ցույց տվող գոյականները անձերի հատուկ և հասարակ անուններն են, ոչ անձ (իր) ցույց տվող գոյականն են մյուս բոլոր գոյականները։
Անձ ցույց տվող գոյականները սովորաբար ներգոյական հոլով չեն ունենում, իսկ ոչ անձ ցույց տվողների ճնշող մեծամասնությունը այդ հոլովն ունի։ Անձ ցույց տվողները պատասխանում են «ո՞վ», իր ցույց տվողները՝ «ի՞նչ» հարցին։

Գոյականի թիվը

Գոյական անուններն ունեն երկու թիվ՝ եզակի և հոգնակի։ Եզակի թիվը ցույց է տալիս եզակի, մասնավոր առակա կամ տվյալ տեսակի առարկան ընդհանրապես, ինչպես՝ ծառ, տղա։ Բառի ուղիղ ձևն է։ Հոգնակի թիվը ցույց է տալիս նույն տեսակի մեկից ավելի առարկաներ՝ ծառեր, տղաներ։ Կազմվում է եր և ներ վերջավորությունների միջոցով։ Միավանկ բառերին ավելանում է եր վերջավորությունը, իսկ բազմավանկներին՝ ներ-ը։

Շեղումներ կանոնից

• Մի շարք գրաբարյան բառեր հոգնակիի կազմության ժամանակ վերականգնում են ն մասնիկը՝ ստանալով ներ վերջավորությունը։

Դրանք են՝ բեռ, գառ, լեռ, եզ, դուռ, մատ, նուռ, ծունկ, թոռ, կուռ, ծոռ, ձուկ, հարս, մուկ բառերը։

• Կին-կանայք, մարդ-մարդիկ
• Եթե բարդ բառի վերջին միավանկ բաղադրիչը գոյական է, ապա ավելանում է եր։ Օրինակ՝ շարասյուներ, իսկ եթե բառի վերջին միավանկ բաղադրիչը բայ է կամ ունի բայական իմաստ, ապա ներ։ Օրինակ՝ անասնակերներ։
• Եթե մեկուկես վանկանի բառի կես վանկը գտնվում է բառասկզբում, ապա ավելանում է ներ։ Օրինակ՝ բը-ժիշկ-ներ։ Իսկ եթե մեկուկես վանկանոց բառի կես վանկը գտնվում է բառավերջում, ապա ավելանում է եր։ Օրինակ՝ կայ-սըր-եր։

Բացառություն՝ գամփռ-գամփռներ կամ գամռեր, անգղ-անգներ կամ անգղեր

Գոյություն ունեն նաև գոյականների անեզական և անհոգնական խմբեր։

Հավաքական գոյականներՀավաքական գոյականները ցույց են տալիս միատեսակ առարկաների հավաքական ամբողջություն, բազմություն։ Դրանք ձևով եզակի են, նախադասության մեջ գործածվում են որպես եզակի գոյականներ, բայց արտահայտում են հոգնակի թվի իմաստ, օրինակ՝ ուսանողություն, հայություն, գյուղացիություն։ Հայերենում հավաքական գոյականներ են կազմվում -ություն, -եղեն, -անք, -ենք, -ոնք, -այք, -անիածանցներով, ինչպես՝ երիտասարդություն, Վարդանանք, ամանեղեն, դեղորայք, առածանի և այլն։
Հավաքական գոյականներ են նաև՝ բանակ, երամ, ոհմակ, վտառ, պարս և այլն։

Հոլով

Արևելահայերենի գոյականն ունի 7 հոլով՝ ուղղական, սեռական, տրական, հայցական, գործիական, բացառական
և ներգոյական։

Հոլովման տիպերը

Ըստ կրած փոփոխությունների դիրքի և օրինաչափության՝ տարբերակում ենք արտաքին (Ի, Ու, Ան, Ց, Վա, Ոջ հոլվումներ), ներքին (Ա, Ո հոլովումներ)։

Գոյականի կազմությունը

 Գոյականակերտ ածանցներ։ Գոյականները  կազմվում են   գոյականակերտ ածանցների՝  վերջածանցների միջոցով։

35.

1. 3a/4b

2. bc

3. 3y/4

4. 2n/3p

5. x/2y

6. 2a/3b

7. 3m/2n

8. m³

9. 5/2c

10. 3/4ab²

36.

1. a/b

2. a+b/2x

3. 12x²/5y(2x+3y)

5. -1

6. 3

7. a/b²

8. x-y/2x

9. a-b/a+b

10.

Նյութի հատկություններ են կոչվում այն հատկանիշները, որոնցով նյութերը նման են իրար կամ տարբերվում են իրարից: Նյութի ֆիզիկական հատկությունները դիտարկում են կամ չափում են առանց, նոր նյութ ստանալու: Նյութի ֆիզիկական հատկություններ են գույնը, խտությունը, նյութի քիմիական հատկությունը փոխազդեցություն է այլ նյութերի հետ, երբ առաջանում են նոր նյութեր, նոր քիմիական, ֆիզիկական, ֆիզիոլոգիական հատկություններով ազդոցությունն է կենդանի օրգանիզմի վրա դրական կամ բացասական: