Day: December 3, 2024

Հայաստանը XV դարում

Սկսած XI դ. սելջուկների, իսկ այնուհետև XII դ. մոնղոլների արշավանքներից, ինչպես արդեն գիտենք, Հայաստանում սկսել էին վերաբնակվել թյուրքմենական ցեղեր։ Արդեն XIV դ. վերջերին հատկապես աճեցին կարա-կոյունլու և ապա ակ-կոյունլու ցեղերի ազդեցությունն ու քաղաքական հզորությունը։ Նրանք պայքարում էին տարածաշրջանային գերակայության համար և իրենց գերիշխանությունը հաստատեցին Հայաստանի տարբեր շրջաններում։
Իրադրությունը Հայաստանում XVդարում։ XIV դ. վերջերին Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական ծանր վիճակին զուգահեռ, ուժեղացան նաև արտաքին ճնշումերը։ Հատկապես աղետալի հետևանքներ ունեցան Լենկ Թեմուրի (Թամերլանի) արշավանքները։ Նա իր դաժանությամբ գերազանցեց նույնիսկ մոնղոլներին: Նրա բազմաքանակ զորքերը 1386-1402 թթ. բազմիցս ասպատակեցին Հայաստանը։ Հերթական անգամ բնակչությունը կոտորվեց կամ տարվեց ստրկության, թեև եղան նաև համառ դիմադրություններ։ Այդ տարիներին ամայացան Հայաստանի բազմաթիվ շրջաններ։ Քաղաքային կյանքը կանգ առավ։ Արհավիրքը դադարեց միայն 1405 թ. Լենկ Թեմուրի մահվամբ։ Լենկ Թեմուրի մահվանից հետո նրա ստեղծած
հսկայածավալ կայսրությունը տրոհվեց, և սկիզբ առան գահակալական կռիվեր։ Իրավիճակից
օգտվեցին կարա-կոյունլուները, որոնք կարճ ժամանակում կարողացան իրենց հսկողության տակ
առնել հսկայածավալ մի տիրույթ, որն ընդգրկում էր նաև Հայաստանի զգալի մասը։ Նրանք իրենց
հզորության գագաթնակետին հասան Ջհանշահի (1437-1467) օրոք։ Վերջինս իր դիրքերն ամրապնդելու նպատակով օգտվեց նաև հայերի աջակցությունից։ Դա հնարավորություն տվեց, որ հայ իշխանական որոշ տներ՝ Գուգարքում, Սյունիքում,Վայոց ձորում, Արցախում և մի քանի այլ վայրերում վերականգնեն իրենց իշխանությունները՝ ստանալով մելիք տիտղոսը։

Կաթողիկոսական աթոռի վերահաստատումը Էջմիածնում։ Սկսած XV դարի 40-ական թվականներից՝ զգալիորեն բարձրացավ Այրարատյան աշխարհի հասարակականքաղաքական դերը։ Հայաստանի հյուսիս-արևելյան շրջանների վարչական կենտրոն դարձավ Երևանը։
Այդպիսով, զգալիորեն բարձրացավ Այրարատյան նահանգի հասարակական-քաղաքական դերը։ Նշանակալի քայլ եղավ 1441 թ. Ջհանշահի համաձայնությամբ Ամենայն Հայոց Հայրապետական
Աթոռը Էջմիածնում վերահաստատելը։ Կաթողիկոս ընտրվեց Կիրակոս Ա Վիրապեցին։ Այս իրադարձությունը, բացի կրոնականից, ուներ նաև քաղաքական նշանակություն. հայոց եկեղեցին հեռու էր ում պապականության ազդեցությունից և հնարավորություն էր ունենում մասնակցելու հայ ժողովրդի հետագա համախմբմանը Հայաստանում։ Հայոց թագավորության վերականգնման փորձ. Սմբատ Սեֆեդինյան (Արծրունի)։ Ջհանշահի կառավարման տարիներին հայոց կյանքում տեղի ունեցած մեկ այլ նշանակալի իրադարձություն էր Հայոց թագավորության վերականգնման կարճատև փորձը։ Այդ գործում մեծ էր Զաքարիա Աղթամարցու ներդրումը։ Վերջինս, միավորելով Աղթամարի և Էջմիածնի կաթողիկոսությունները, քայլեր ձեռնարկեց նաև երկրի քաղաքական միավորման ուղղությամբ։ Ծրագիրը, սակայն, իրագործվեց նրա եղբորորդի Ստեփանոս Դ կաթողիկոսի ժամանակ։ Այդպիսով՝ 1465 թ. Ջհանշահի համաձայնությամբ հնարավոր եղավ Սմբատ Սեֆեդինյան-Արծրունուն, որը Ստեփանոսի եղբայրն էր, օծել Հայոց թագավոր։ Նրա իշխանությունը սահմանափակվում էր միայն Աղթամար կղզով և առափնյա մի քանի գյուղերով։ Սմբատ Սեֆեդինյան-Արծրունու թագավորությունը թեպետ շատ կարճ տևեց, բայց փորձն ինքնին վկայում էր, որ հայոց պետականության վերականգնման գաղափարը կենսունակ էր և կարող էր ծառայել իբրև նախադեպ։

Ակ-կոյունլուների տիրապետությունը և Հայաստանը։ Ջհանշահի օրոք ավարտվեց ակ-կոյունլուների և կարա-կոյունլուների միջև հակամարտությունը։ Վճռական ճակատամարտը տեղի ունեցավ 1467 թ.։ Ջհանշահը և նրան սատարող ուժերը պարտվեցին ակ-կոյունլուներին։ Կարճ ժամանակ անց Հայաստանի կառավարիչ դարձան ակ-կոյունլուները։ Նրանց տիրակալ Ուզուն Հասանը (1453-1478) գիտակցելով տնտեսության վերականգնման կարևորությունը, հարկերը կառավարելու համար հրապարակեց կանոնագիր՝ «Կանուննամե»։ Այդտեղ սահմանված էին հարկերի չափերը և դրանց գանձման եղանակները։ Չնայած այս ջանքերին՝ հպատակ
ժողովուրդների, այդ թվում հայերի տնտեսական դրությունն էականորեն չբարելավվեց։ Անփոփոխ
աց նաև նրանց իրավական կարգավիճակը։ Ավելին՝ Ուզուն-Հասանի և նրա հաջորդի վարած
քաղաքականության արդյունքում հայ իշխանական շատ տոհմեր կորցրին իրենց կալվածքներն ու
դուրս մղվեցին քաղաքական ասպարեզից։ Նրանցից ոմանք անգամ իսլամ ընդունեցին։
Ակ-կոյունլուների իշխանությունը, սակայն, նույնպես կարճ տևեց։ XV դ. վերջին ծագած գահակալական վեճերի արդյունքում նրանց իշխանությունը մեծապես թուլացավ և շուտով զիջեց իր դիրքերը։ Ներքին վեճերին գումարվեցին արտաքին ճնշումերը, որոնք ի վերջո հանգեցրին ակ-կոյունլուների կործանմանը: Նրանց հաջորդեցին Սեֆյանները։

Գրիր փոխաբերական բառ պարունակող երեք նախասասություն:

1.Զրույցի ընթացքում լեզուս մաշվեց։

2.Քաղաքը եռում էր։

3. Նա անպոչ գդալի պես լսում էր մեր զրույցը։

5. Գրիր հետևյալ բառերի հոգնակին և բացատրի՛ր՝ եթե շեղվել են, որտե՞ղ են շեղվել օրինաչափությունից․

• աստղ, արկղ, վագր, անգղ, սանր

Աստղեր, արկղեր, վագրեր, անգղեր, սանրեր:

Ա խմբում բոլորին բառերին ուղակի ավելացավ եր վերջավորությունը:

գառ, դուռ, մատ, մուկ, թոռ, ձուկ, լեռ, բեռ: Գառներ, դռներ, մատներ, մկներ, թոռներ, ձկներ, լեռներ, բեռներ:

• Երկրորդ խմբի բառերում շեղում է կատարվել։

• բեռնակիր, ծովածոց, քարտաշ,, սուզանավ, լեռնագործ, դաշտավայր, շնագայլ, հեռագիր, լեռնագործ, լրագիր, գրագիր
• Բեռնակրեր, ծովածոցեր, քարտաշեր, սուզանավեր, լեռնագործեր, դաշտավայրեր, շնագայլեր, հեռագրեր, լրագրեր, գրագրեր:
• Երրորդ խմբի բառերի վերջին արմատը պարզ բառ է և ավելանում է -եր։
• մարդ, կին
• Մարդիկ, կանայք
• Չորրորդ խմբի բառերը բացառություններ են և նրանց հոգնակին այլ կերպ է կազմվում։

Տրված գոյականներից, ածականներից, դերանուններից, մակբայներից և ձայնարկություններից բայե՛ր կազմիր:

Ա. Ծաղիկ, քար, անուն, քարոզ, ձև: Գոյական
Բ. Մեծ, բարձր, կարմիր, տափակ, սուր: Ածական
Գ. Ոչինչ, բոլոր, նույն, ամբողջ: Դերանուն
Դ. Կրկին, արագ, դանդաղ, հաճախ: Մակբայ
Ե. Վա՜յ, մկըկը, տը՜զզ, թրը՛խկ: Ձայնարկություն

2․ Տրված նույնանուններից կազմի՛ր նախադասություններ
անցավ, բազուկ, կուրանա, զատիկ, վայրի, անտառ
Ժամանակը անցավ աննկատ։
Ոտքս կոտրեցի, բայց ի զարմանս ինձ անցավ էր։
Ես շատ եմ սիրում բազուկ։
Նա ուներ ուժեղ բազուկներ։
Նա իմ արածը կուրանա։
Հեռախոսի դիմաց շատ նստելով կկուրանա։
Նոր տարուց հետո, հաջորդում է Սուրբ զատիկը։
Ես զատիկ որսացի մեր բակից։
Ես վայրի անտառներում միայնակ էի։
Այն վայրի կենդանի էր։
Անտառը կանաչապատ էր։
Չինարենի այբուբենը անտառ է։

3․ Տրված բառերը բաժանի՛ր բառակազմական բաղադրիչների (արմատների և ածանցների):

Ա. Թվական-թիվ, ական
Պատմություն-պատում, ություն
Աղյուսակ-աղյուս, ակ
Գրիչ-գիր, իչ
Ազդեցություն-ազդել, ություն
Խորություն-խոր, ություն:

Բ. Արևելք-արև, ել, ք
Արևմուտք-արև, մուտ, ք
Կենսագիր-կենս, գիր
Օտարամուտ-օտար, մուտ
Ծովագնաց-ծով, գնալ
Ինքնատիպ-ինքը, տիպ:

Գ. Արևելյան-արև, ելք, յան
Կենսագրություն-կենս, գիր, ություն
Արևադարձային-արև, դարձ, ային
Անուշահոտություն-անուշ, հոտ, ություն
Բազմատեսակություն-բազում, տեսակ, ություն:

4․Գրի՛ր տասը այնպիսի բառեր, որոնց մեջ հնչյունների և տառերի քանակները չհամապատասխանեն։
Ողորկ – արև – ոզնի – աշխարհ – ճանապարհ – վայրկյան – երամ – ուղղակի – ոգեշունչ – ղանակ – երկուշաբթի

Գրի՛ր՝ ինչ հնչյունափոխություն է կատարվել․

ջուր-ջրծաղիկ (ու-ն գաղտնավանկի ը)
ծաղիկ-ծաղկաման (ի-ն սղվել է)
համբույր-համբուրել (ույ-ու)
հին-հնամենի (ի-ն գաղտնավանկի ը)
բազուկ-բազկաթոռ (ու-ն սղվել է)
պատիժ-պատժել (ի-ն սղվել է)
ողջույն-ողջունել (ույ-ու)
աշխույժ-աշխուժություն (ույ-ու)
մատյան-մատենագիր (յա-ն դարձել է ե)
պարտեզ-պարտիզան (ե-ն դարձել է ի)
գլուխ-գլխավոր (ու-ն սղվել է)
էշ-իշամեղու (է-ն դարձել է ի)

5․ Ո՞ր տարբերակը տեղադրելու դեպրում քերականորեն և արամաբանորեն ճիշտ նախաասություն կստացվի:

Արևը վաղուց թեքվել էր դեպի մայրամուտ, և մութն էլ քիչ-քիչ ընկնում էր, ………… դաշտում դեռ աշխատող գեղջուկներ կային:

1) քանի որ

2) քանի դեռ

3) բայց և այնպես

4) ինչքան էլ

6. Ո՞ր տարբերակը տեղադրելու դեպքում քերականորեն և տրամաբանորեն ճիշտ նախադասության կստացվի:

Ծանր ժամանակներից ի վեր թեև շատ բան էր փոխվել մեր կյանքում, ………………………..մայրիկիս սրտում վախ կար վաղվա օրվա հանդեպ:

1) այնուամենայնիվ
2) քանզի
3) ուստի
4) ուրեմն

Պատրաստվիր գրել մտքերդ՝ Կյանքը դա ճանապարհ է, նպատակ և պարգև վերնագրով։Աշխատելու ենք դասարանում։

Կյանքը ճանապարհ է, որը անցնում ենք մենք բոլորս՝ շատ ցավերով ու դժվարություններով, բայց այդ ճանապարհին թաքնված են մեր բազում հաջողությունները ու աճը։ Մարդիկ ընտրում են տարբեր ուղիներ, որոնցով նրանք կարող են հասնել իրենց նպատակի գագաթնակետին, բայց այդ ամենին հասնելը շատ բարդ գործ է:

Կյանքի նպատակը տարբեր է յուրաքանչյուրի համար, ամեն մեկը ընտրում է այն, որը նրան դուր է գալիս, կամ նա հասկանում է, որ դա նրան բնորոշ է, իմ համար դա շախմատն է:

1 урок.

1 урок.
Прочитайте биографию В.Я. Брюсова и ответьте на вопросы:
Брюсов Валерий Яковлевич родился 1 декабря 1873 года в купеческой семье Матрёны Александровны и Якова Кузьмича Брюсовых. Дед со стороны отца, Кузьма Андреевич, был купец из бывших крепостных, он оставил сыну свой дом, лавку и капитал, но купцом Кузьма Андреевич так и не стал, увлекшись литературой и естественными науками.
По воспоминаниям родных, Валерий Брюсов рос живым, любознательным мальчиком. Читать научился рано — в четыре года, по газетам. Для воспитания в дом приглашали учителей и гувернанток. Вместо игрушек ему покупали модели паровых машин, приборы для физических и электрических опытов. С юных лет Брюсов слушал разговоры об «умных вещах», читал книги научного содержания. Особенно полюбились ему очерки биографий великих людей: Кеплера, Фультона, Ливингстона.
С одиннадцати лет Брюсова отдали учиться в частную гимназию Ф. И. Креймана, причём сразу во второй класс. Новичок Брюсов поступил в класс, как белая ворона, попал под град насмешек и издевательств. С течением времени до гимназистов все же дошло, что он много знает, а главное, умеет хорошо пересказывать целые книги. У него появились товарищи.

На втором году обучения вместе с одноклассником В. К. Станюковичем он издает рукописный гимназический журнал «Начало», через который впервые осознает себя «литератором». В 1889 году он выпускает рукописный «Листок V класса», в котором обличает гимназические порядки. Из-за этой статьи у Брюсова обостряются отношения с администрацией, вследствие чего ему приходится перейти в гимназию Л. И. Поливанова.
В 1893—1899 годах Брюсов учится на историко-филологическом факультете Московского университета. Помимо классической филологии он изучает Канта и Лейбница, слушает курсы истории В. О. Ключевского, П. Г. Виноградова, ходит на семинары Ф. Е. Корша. На годы учебы в университете приходится первый начальный период осознанного литературного творчества Брюсова.

В 1894—1895 годах Брюсов издает три небольших выпуска сборника «Русские символисты», в которых дает образцы «новой поэзии». Это был первый коллективный манифест русского модернизма в России. Реакция на сборники была скандальной и оглушительной. Нападки критики и неприятие читателей мало смутило Брюсова: он понимал, что на первых порах это неизбежно.

В 1895—1986 году Брюсов издает первый авторский сборник стихов «Шедевры», состоящий из двух изданий. Броское название, вызывающее содержание и далекое от скромности предисловие, обращенное к «вечности и искусству», вызвали дружное неприятие критики. В период с 1895 по 1899 год он сближается с известными писателями-символистами: К. К. Случевским, К. М. Фофановым, Ф. Сологубом, Д. С. Мережковским, 3. Н. Гиппиус, Н. М. Минским. На «субботах» Георга Бахмана, а затем и на собственных «средах» Брюсов начинает регулярно встречаться с московскими модернистами.
В 1897 году Брюсов впервые выезжает за границу, в Германию. В этом же году женится на Иоанне Матвеевне Рунт, ставшей его спутницей жизни и помощницей в литературных делах.
С 1900 по 1903 год Брюсов — секретарь редакции «Архива». Он публикует здесь ряд статей, в том числе «О собрании сочинений Ф. И. Тютчева» (1898), «Ф. И. Тютчев. Летопись его жизни» (1903). Осенью 1900 года в издательстве «Скорпион» выходит третья книга лирики Брюсова «Третья стража. Книга новых стихотворений. 1897—1900», открывающая второй зрелый период творчества писателя.

Вопросы
Когда и где родился Валерий Яковлевич Брюсов?
Брюсов Валерий Яковлевич родился 1 декабря 1873 года в купеческой семье Матрёны Александровны и Якова Кузьмича Брюсовых.
Какие увлечения были у дедушки Брюсова, Кузьмы Андреевича?
Кузьма Андреевич, был купец из бывших крепостных, он оставил сыну свой дом, лавку и капитал, но купцом Кузьма Андреевич так и не стал, увлекшись литературой и естественными науками.
В каком возрасте Брюсов научился читать и что он читал?
Брюсов начал читать в четыре года, по газетам.
Какие особенности воспитания Брюсова можно выделить в детские годы?
Вместо игрушек ему покупали модели паровых машин, приборы для физических и электрических опытов. С юных лет Брюсов слушал разговоры об «умных вещах», читал книги научного содержания.
Почему Брюсов был «белой вороной» в гимназии?
Гимназисты не воспринимали в серьез Брюсова и его возможности. Его презирали, потому что он сразу поступил бо второй класс. Но по истечению времени до гимназистов все же дошло, что он много знает, а главное, умеет хорошо пересказывать целые книги

Прочитайте стихотворение
Первый снег
Серебро, огни и блестки, —
Целый мир из серебра!
В жемчугах горят березки,
Черно-голые вчера.

Это — область чьей-то грезы,
Это — призраки и сны!
Все предметы старой прозы
Волшебством озарены.

Экипажи, пешеходы,
На лазури белый дым.
Жизнь людей и жизнь природы
Полны новым и святым.

Воплощение мечтаний,
Жизни с грезою игра,
Этот мир очарований,
Этот мир из серебра!

Дайте определения следующим словам
Грезы — приятное фантазирование о чем-то нереалистичном.
Лазурь — светло-синий цвет.
Проза — письменная или устная речь, которая в отличие от поэзии не разделена на ритмические отрезки.

Дайте ответы на вопросы по стихотворению:

Какое настроение передает стихотворение?

Мне стихотворение передает красивое начало зимы.

Какие образы использует автор, чтобы передать атмосферу первого снега?

Серебро, призраки, белый дым и тд.

Какое значение имеет слово «серебро» в контексте стихотворения?

Тут серебро означает блестящий снег.

Как автор описывает природу и её изменение в момент первого снега?

Он описывает всё как будто это сказка.

Почему поэт говорит о мире как о «чьей-то грезе» и «призраках и снах»?

Ну потому что всё выглядит как волшебство.

Какие эпитеты и метафоры используются для создания волшебной атмосферы?

горят березки

мир из серебра

Белый дым