1. Ի՞նչ է լուսավորական շարժումը։
Լուսավորական շարժումը մտավորական, մշակութային և գաղափարախոսական շարժում էր, որը ձևավորվեց 17-18-րդ դարերում Եվրոպայում։ Այն հիմք էր դնում գիտելիքի, բանականության և գիտական մեթոդի կիրառմանը՝ կրոնական, քաղաքական և սոցիալական հարցերի լուծման համար։ Լուսավորությունը պայքարում էր անհեթեթ հավատալիքների, կրոնական ծիսակատարությունների և դոգմաների դեմ՝ առաջ քաշելով ազատություն, իրավահավասարություն և ժողովրդավարություն։ Այս շարժումը մեծապես ազդել է եվրոպական հասարակությունների զարգացման վրա՝ նպաստելով ֆրանսիական հեղափոխությանը, ազատականության տարածմանը և ժամանակակից պետությունների ձևավորմանը։
2. Ո՞վ է Ջոն Լոկը։ Ինչ տեսություն է նա զարգացրել։
Ջոն Լոկը (1632-1704) անգլիացի փիլիսոփա էր և լուսավորականության հիմնադիրներից մեկը։ Նա զարգացրել է բնական իրավունքների և հասարակական պայմանագրի տեսությունը։
- Բնական իրավունքներ. Լոկն առաջ քաշեց, որ բոլոր մարդիկ ունեն ծնունդով տրված իրավունքներ՝ կյանք, ազատություն և սեփականություն։
- Հասարակական պայմանագիր. Ըստ նրա, հասարակությունը և պետությունը ձևավորվում են ժողովրդի կամքով՝ իշխանության վերապահմամբ կառավարիչներին, բայց եթե կառավարությունը խախտում է բնական իրավունքները, ժողովուրդը իրավունք ունի դիմադրելու։
Լոկի գաղափարները մեծ ազդեցություն ունեցան քաղաքական փիլիսոփայության վրա և հիմք դարձան ժամանակակից լիբերալիզմի և սահմանադրական ժողովրդավարության համար։
3. Ովքե՞ր են լուսավորյալ միապետները։
Լուսավորյալ միապետներ են համարվում 18-րդ դարի եվրոպական միապետները, ովքեր փորձեցին իրենց երկրներում իրականացնել լուսավորականության գաղափարներին համապատասխան բարեփոխումներ՝ պահպանելով միապետական կարգը։ Նրանք հավատում էին, որ ուժեղ և լուսավորված առաջնորդությունը կարող է բարելավել ժողովրդի կյանքը։
- Ֆրիդրիխ II (Մեծը)՝ Պրուսիա. Կրթական բարեփոխումներ, օրենքների կոդավորում, կրոնական հանդուրժողականություն։
- Կատարինա II (Մեծը)՝ Ռուսաստան. Խթանեց կրթության զարգացումը, օրենքների բարեփոխում, սակայն պահպանեց ճորտատիրությունը։
- Յոզեֆ II՝ Ավստրիա. Հակաճորտական օրենքներ, կրոնական ազատություն, պետական կառավարման արդիականացում։
Այս առաջնորդները փորձեցին համատեղել իրենց բացարձակ իշխանությունը և լուսավորականության գաղափարները՝ նպաստելով հասարակական և տնտեսական զարգացմանը։