1.Կետերի փոխարեն գրիր տրված բայերի համապատասխան ձևերը:
Փորձված, սոված, տաշած, ընկած, բերած, կտրած, չտեսած:
Կուշտը սովածի համար մանր է բրդում:
Քամու բերածը քամին կտանի:
փորձված աղվեսը զույգ ոտքով է թակարդն ընկնում:
Ջուրը չտեսած չեն բոբիկանա:
Թրի կտրածը կլավանա, լեզվի կտրածը չի լավանա:
տաշած քարը գետնին չի մնա:
ընկածին չեն խփում:
2.Արմատի կրկնությամբ տրված բայերը դարձրու բազմապատկական:
Տաշել-տաշոտել
ծամել-ծամոտել
ծախել-ծախոտել
ճաքել-ճաքոտել
քաշել-քաշոտել
ծալել-ծալոտել
գզել-գզոտել
խաբել- խաբոտել
բզզալ- բզոտել
Ուշադրություն․ Ածանցավոր բայեր
Ըստ կազմության՝ բայերը լինում են պարզ և ածանցավոր։
Ածանցավոր բայերը չորս տեսակի են` սոսկածանցավոր, պատճառական, բազմապատկական և կրավորական:
Սոսկածանցներն են՝ ան, են, ն, չ` մեծ-ան-ալ, վախ-են-ալ, գտ-ն-ել, կոր-չ-ել և այլն:
Պատճառական ածանցներն են՝ ացն, եցն, ցն: Պատճառական բայերը կազմվում են`
1. Ա խոնարհման պարզ և ան սոսկածանցավոր բայերից` ացն ածանցով` խաղալ-խաղացնել, քարանալ-քարացնել:
2. Ե խոնարհման պարզ և են սոսկածանցավոր բայերից` եցն ածանցով` քայլել-քայլեցնել, վախենալ-վախեցնել:
3.Ն, չ սոսկածանցավոր բայերից` ցն ածանցով` հասնել-հասցնել, փախչել-փախցնել:
Կան շատ բայեր, որոնցից ածանցներով պատճառական բայ չի կազմվում: Այսպիսի բայերի պատճառականը կազմվում է տալ բայի հարադրությամբ` բերել-բերել տալ, զարդարել-զարդարել տալ և այլն:
Կան բայեր, որոնցում կա ցն տառակապակցությունը` հարցնել, լցնել,վերցնել, սակայն դրանք պատճառական բայեր չեն, քանի որ առանց ցն -ի ձևեր չունեն:
Բազմապատկական ածանցներն են՝ ատ, ոտ, կոտ, տ` կտրել-կտրատել, խոցել-խոցոտել, թռչել-թռչկոտել, պատռել-պատռտել:
Ածանցներով բազմապատկական բայեր կազմվում են շատ քիչ բայերից: Բազմապատկական բայեր են կազմվում նաև արմատի կրկնությամբ` վազել-վազվզել, քաշել-քաշքշել և այլն, դարձյալ ոչ բոլոր բայերից:
Կազմությամբ կրավորական կոչվում են այն բայերը, որոնց կազմում կա կրավորական ածանց:Կրավորական ածանցն է վ -ն` գրել-գրվել, կառուցել-կառուցվել, հեռանալ-հեռացվել, կարդալ-կարդացվել: Բացի ածանցավոր բայերից կան նաև հարադրական բայեր: Դրանք բարդ բառեր են, դրանց բաղադրիչները գրվում են առանձին, բայց իմաստով համարժեք են մեկ բայի՝ բարև տալ-բարևել:
Առաջադրանքներ
1.Տրված արմատներից բայեր կազմի՛ր և ընդգծի՛ր արմատի և ել կամ ալ վերջավորության միջև եղած մասը:
Օրինակ`
տես — տեսնել, բարձր — բարձրանալ:
Ա. Ընկեր-ընկերանալ, թանձր-թանձրանալ, խոր-խորանալ:
Բ. Վախ-վախենալ, կամ-կամենալ, մոտ-մոտենալ:
Գ. Հաս-հասել, անց-անցել, հագ-հագել:
Դ-. Թիռ-թիռել, սառ-սառել, կիպ-կպչել:
2.Տրված բայերը պատճառական դարձնող ածանցները թվի՛ր:
Մեծացնել-մեծ-ացնել, հեռացնել-հեռ-ացնել, աբնել-աբն-ել, գգացնելգգա-ցնել, վախեցնել-վախ-եցնել, հիշեցնեյ-հիշեց-նել, թռցնել-թռց-նել, տեսցնել-տես-ցնել
Արեն Մնացականյան 